به گزارش تجارت امروز؛ بازدهی بورس در بهار سال‌های گذشته روزهای سبز را نشان می‌دهد. طی ۱۶ سال گذشته به‌جز ۳ سال، بازدهی شاخص کل در بهار همه‌سال‌ها مثبت بوده است. با توجه به روند تاریخی، می‌توان انتظار داشت که بهار امسال نیز با محرک رشد قیمت ارز از این قاعده مستثنا نباشد. به نظر می‌رسد بانک مرکزی تمایل چندانی برای کاهش شکاف ۵۱ درصدی دلار بازار آزاد با دلار نیمایی ندارد و تا زمانی که دلار نیمایی ضربه خاصی را تجربه نکند، صنایع عمده بورس تهران نمی‌توانند ثبت بازده بالا
بهار بورس تهران روز سبزی در ذهن سرمایه‌گذاران است و عمدتاً در اولین روزهای بهار، سبز بودن شاخص کل سرمایه‌گذاران را به فکر خرید سهام می‌اندازد. عملکرد بورس در بهار سال‌های گذشته نیز همین مشکل را نشان می‌دهد. طی ۱۶ سال گذشته به‌جز سه سال، بازدهی شاخص کل در بهار همه‌سال‌ها مثبت بوده است.
به نظر می‌رسد بهار امسال نیز با توجه به افزایش قیمت ارز از این قاعده مستثنا نباشد؛ اما سؤال اصلی این است که آیا بازدهی شاخص کل در بهار ۱۴۰۳ همانند بهار ۹۸ و ۹۹ خواهد بود؟
پاسخ به این سؤال مستلزم بررسی سه دوره زمانی بازار سهام است. در ابتدای دوره رفع تحریم‌ها از سال ۹۴ تا ۹۶، قیمت دلار از ثبات نسبی برخوردار بود و شاخص بورس نیز نوسانات محدودی داشت. دوره دوم دوره جهش ارزی دولت دوازدهم بود. در سال‌های ۱۹۹۷ و ۱۹۹۹، دو جهش ارزی بازده قابل‌توجهی را برای کل شاخص بورس در بهار ۱۹۹۷، ۱۹۹۸ و ۱۹۹۹ ایجاد کرد.
دوره سوم آغاز دولت سیزدهم است. در این دوره که کنترل تورم در دستور کار دولت قرار داشت، سیاست‌های انقباضی دولت اعم از مالی و پولی فضای بورس را به هم‌ریخت. در این دوره اما جهش ارز به اقتصاد بازگشت و در سال ۱۴۰۱ افزایش ۸۳ درصدی قیمت ارز را به همراه داشت. اکنون با افزایش قیمت دلار و احتمال تغییرات سیاسی در آمریکا و همچنین اندک احتمال توافق ایران و غرب، رشد خوبی در بورس در بهار ۱۴۰۳ پیش‌بینی می‌شود؛ اما این رشد به‌اندازه بهار ۱۹۹۹ و نوسان جزئی در سال‌های برجام نخواهد بود. این به‌شدت به نوسانات ارز بستگی دارد. ازآنجایی‌که بورس جهش ارزی کمتر از ۶۰ درصد در یک سال را گزارش نمی‌کند، احتمالاً نوسانات شاخص در بهار محدود می‌شود؛ زیرا احتمال اصلاح قیمت دلار در بهار بسیار زیاد است.
علاوه بر این، به نظر می‌رسد بانک مرکزی تمایل چندانی برای کاهش شکاف ۵۱ درصدی دلار بازار آزاد و نیما ندارد و اگر دلار نیمایی شتاب چندانی نداشته باشد، بورس تهران نمی‌تواند ثبت‌نام کند. بازدهی بالا احتمالاً با توجه به جو متعادل بازار، بهار امسال بازدهی مانند دو سال گذشته مثبت و نوسانات آن پایین خواهد بود؛ اما فرصت افزایش قیمت ارز زیاد است و بازده سالانه از ۱۴۰۳ بهتر از ۱۴۰۲ خواهد بود.
بررسی بهاری بورس اوراق بهادار
الگوی تاریخی عملکرد صنعتی نشان می‌دهد در سال‌هایی که دلار و شاخص کل دارای نوسانات محدودتری هستند، احتمال سود بیشتر برای صنایع ریالی و بازار کوچک وجود دارد. طی سال‌های ۹۳ تا ۹۶ با اندکی افزایش نرخ ارز، صنایع ریالی جزو بهترین‌ها بوده است.
در بهار ۹۷، ۹۸ و ۱۹۹۹ عمدتاً صنایع بزرگ نیز وارد عرصه شدند و بهره‌وری این صنایع در بهار با توجه به افزایش نرخ ارز و پتانسیل رشد قیمت‌های جهانی قابل‌توجه بود. همچنین در بهار ۱۴۰۰ با توجه به رکورد قیمت مواد اولیه، صنایع بزرگ بازدهی قابل قبولی داشتند. این در حالی است که در سال‌های اخیر قدرت چانه‌زنی برای صنایع کوچک برای افزایش نرخ‌ها فراهم‌شده است و رشد واقعی برخی از صنایع، کارایی آن‌ها را نمایان کرده است و برخی نیز تورم را برای سرمایه‌گذاران پوشش داده و بازدهی فراتر از تورم را به ارمغان آورده‌اند.
اما دریکی دو سال اخیر، نارضایتی شدید دولت و افزایش شدید سودآوری شرکت‌ها، دولت را به فکر فشار مضاعف بر صنایع انداخته تا با افزایش هزینه‌ها، کمبودهای خود را جبران کنند؛ بنابراین در این شرایط به دلیل کاهش قیمت‌های جهانی و رشد برخی هزینه‌ها مانند انرژی که با رشد دلار خوب پیش نرفت، سود دلاری شرکت‌ها کاهش یافت. به نظر می‌رسد اگر بازار انتظار افزایش شدید دلار را داشته باشد، صنایع بزرگی مانند پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها از سودآوری رنج می‌برند و باید بااحتیاط نسبت به این صنایع برخورد کرد. بورس در بهار ۱۴۰۳
شرایط کنترل تورم و افزایش نرخ سود در دولت سیزدهم ادامه دارد. توافق جدیدی با غرب وجود ندارد و در عمل فضای سال‌های ۹۳ تا ۹۶ بر بورس حاکم نخواهد شد.
دوم اینکه خبری از جهش عجیب ارز در سال ۹۷ نیست و در کوتاه‌مدت بااحتیاط از دلار صحبت می‌شود. به گفته کارشناسان، دخالت مستقیم دولت در بازار ارز از افزایش بیش‌ازحد دلار جلوگیری می‌کند.
بنابراین به نظر می‌رسد حداقل تا پایان بهار رشد شدید نرخ ارز، بازار را هدایت نکند. انتخابات آمریکا در نیمه دوم سال بازارهای مالی جهان و ایران را به هم می‌زند و احتمالاً می‌توان با خیالی آرام‌تری از نیمه دوم سال ۱۴۰۳ صحبت کرد. از منظر فنی، اصلاح قیمت منتظر دلار خواهد بود.
از دیدگاه بورس، رشد ارزی بیش از ۶۰ درصد، جهش ارزی محسوب می‌شود؛ بنابراین اگر نرخ دلار نتواند رشد مثمر ثمری را ثبت کند، احتمالاً بورس اندکی نوسان مثبت خواهد داشت و شاید فضای بهار ۱۴۰۳ شبیه بهار ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ باشد. به نظر می‌رسد اختلاف قیمت زیاد بین دلار آزاد و نیما که اکنون به ۵۱ درصد رسیده است، جو بازار را متعادل نگه می‌دارند تا این تفاوت جبران شود. البته بدون اینکه رشد دلار روی شرکت‌ها تأثیر بگذارد، یعنی. دلار نیما، کار بورس به‌سختی رشد می‌کند و نمی‌تواند از فضای متعادل آن وارد فضای احساسات مثبت شود.
سابقه تاریخی عملکرد صنعتی نیز نشان داد که اگر جو بازار مانند بهار دو سال گذشته باشد، فرصتی دیگر برای صنایع ریالی مانند دارو که عقب‌ماندگی زیادی دارد و از پتانسیل نیما بهره می‌برد، فراهم می‌شود؛ و مابه‌التفاوت دلار آزاد و اراده صنایع سیمان، لاستیک و پلاستیک، کانی‌های غیرفلزی، قطعات خودرو و محصولات کشاورزی تأمین می‌شود.
بورس در ۱۰ سال گذشته
بورس به‌خصوص در فصل بهار بازدهی نسبتاً خوبی برای سرمایه‌گذاران دارد. در ۱۰ سال گذشته، یعنی بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲ به‌استثنای سه سال موفق به ثبت بازدهی مثبت شد. بالاترین بازده مثبت در بهار سال ۲۰۱۹ بود که شاخص اصلی بازار طی سه ماه رشد ۱۴۷ درصدی را نشان داد. در بهار ۹۸ نیز افزایش ۳۱ درصدی ارتفاع شاخص بورس قابل‌توجه بود. منطقی نیست که فقط عملکرد شاخص‌ها را در فصل بهار بررسی کنیم و برای سال جدید تعمیم دهیم؛ اما با بررسی متغیرهای مؤثر بر بازار سرمایه می‌توان به برآورد نسبی از بازدهی شاخص کل در بهار ۱۴۰۳ دست‌یافت.
بازدهی دلار در بهار سال‌های اخیر چشمگیر بوده و در ۱۰ سال اخیر به‌استثنای دو سال – بهار ۹۴ و بهار ۹۶، دلار بهار سبزی برای معامله گران خود بوده است. بیشترین رشد دلار در سه‌ماهه اول سال به بهار ۹۷ بود که دلار بازدهی نزدیک به ۵۳ درصدی را ثبت کرد؛ اما ازآنجایی‌که رابطه بین رشد قیمت دلار و شاخص کل مستقیم اما با وقفه زمانی است، نمی‌توان تنها عملکرد یک‌فصلی دو شاخص را بررسی کرد. بهار ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۵، عمدتاً متأثر از تغییر حکومت در ایران و توافقات ایران و آمریکا، شرایط متفاوتی با امروز داشت.
نوسانات سالانه دلار در دوران برجام کمتر از ۱۰ درصد بوده و نمی‌توان آن را جهش ارزی نامید. به همین دلیل شاخص بورس بااحتیاط بیشتری حرکت کرد. بازده سالانه شاخص کل در سال‌های کاهش تحریم‌ها زیر ۳۰ درصد بوده و در بین اعداد پربازده سال‌های گذشته عدد قابل‌توجهی محسوب نمی‌شود.
پس از سال‌ها برجام و جهش‌های متوالی ارز، فضای عمومی بورس تغییر کرد و وابستگی بورس به دلار افزایش یافت، به‌طوری‌که هر جهش ارزی با تأخیر زمانی منجر به نوسانات بیشتر در شاخص کل نسبت به قبل شد. رونق ارزی در سال ۹۷ و ثبت رکوردهای قیمت دلار از زمستان ۹۶ تا تابستان ۹۷ باعث رشد سریع‌تر بورس شد و در بهار آن سال بورس ۱۳ درصد رشد کرد. این برای اولین بار در تاریخ بود و تغییر نرخ دلار بر شرکت‌های بورسی در تابستان ۹۷ منجر به افزایش ۴۷ درصدی شاخص بورس در اوج تابستان ۹۷ شد. جهش ارز در سال ۹۷ به سال‌های بعدی نیز منتقل شد و شاخص بورس در سال ۹۷ با افزایش ۸۵ درصدی و در سال ۹۸ با افزایش ۱۸۷ درصدی مواجه شد. جهش‌های ارزی که این بار در فاصله کوتاه‌تری رخ داد، شرایط را برای ۶۰ ایجاد کرد. درصد جهش دلار در سال ۱۹۹۹ و شاخص سهام به ۲ میلیون واحد افزایش یافت. بهار ۱۹۹۹ بهترین بهار بازار سهام در سال‌های اخیر بود.
پس از سال ۱۳۷۸ باروی کار آمدن دولت ریاست جمهوری و رویکرد کنترل تورم و نرخ دلار و آغاز مذاکرات ایران و غرب، نوسانات دلار تا حدودی کنترل شد. درنتیجه شاخص بورس نیز در بهار ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ شاهد نوسانات جزئی بود و تنها تقاضای فصلی دلار، شاخص بورس را به نوسانات محدود مرتبط می‌کرد. تضعیف اقتصاد ایران باعث شد که اقتصاد در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ دوباره دچار آسیب شود، قیمت دلار در سال ۱۴۰۱ با رشد ۸۳ درصدی همراه شد، همچنین بورس تهران در بهار ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی را در اختیار گرفت.
انتهای مطلب
