افزایش سرمایه چیست؟
افزایش سرمایه مفهومی است که فعالان بازار سرمایه نیاز است تا با آن و تاثیر آن بر قیمت سهام آشنا باشند. شرکت‌ها برای انجام طرح‌های توسعه، اصلاح ساختار سرمایه، افزایش توان تولید، راه‌اندازی خط تولید جدید یا بهروزرسانی ماشین‌آلات به منابع مالی و سرمایه بیشتر نیاز دارند که این نیاز را می‌توانند در بازار سرمایه و از طریق فرایند افزایش سرمایه تامین کنند.
مراحل افزایش سرمایه
هر تغییری در سرمایه ثبت شده شرکت می‌بایست با تصمیم هیئت‌مدیره شرکت و در مجمع عمومی فوق‌العاده و با رای موافق حداقل دو سوم سهامداران انجام شود. برای این منظور، هیئت‌مدیره ابتدا برنامه افزایش سرمایه را طی اطلاعیه‌ای که شامل مراحل زمانی و گزارش توجیهی افزایش سرمایه است، به اطلاع سهامداران می‌رساند. سپس با تایید حسابرس قانونی و صدور مجوز سازمان بورس و تصویب سهامداران در مجمع عمومی فوق‌العاده، شرکت نسبت به انجام فرایند افزایش سرمایه از محل مورد نظر خود اقدام می‌کند.
قابل ذکر است که پیش از اِعمال افزایش سرمایه، نماد شرکت در بورس بسته می‌شود و معاملات آن متوقف می‌شود و پس از انجام افزایش سرمایه، قیمت جدید سهام شرکت متناسب با شیوه انتخاب شده، محاسبه و اِعمال می‌شود.
انواع شیوه‌های افزایش سرمایه
افزایش سرمایه از محل سود انباشته
یکی از رایج‌ترین شیوه‌های افزایش سرمایه شرکت‌ها، از طریق سودی است که طی سال‌های گذشته جمع کرده‌اند. در این فرایند با انتشار سهام جدید در قالب افزایش سرمایه، تعداد سهامِ سهامداران افزایش می‌یابد، اما به صورت تئوریک قیمت آن نیز متناسب با آن کاهش پیدا می‌کند به طوری‌که در مجموع، ارزش سهام آنها دستخوش تغییر نخواهد شد.
به عبارت دیگر، آن دسته از سهامدارانی که در زمان برگزاری مجمع سهامدار بوده‌اند، بدون آنکه مبلغ اضافه‌ای پرداخت کنند و متناسب با درصد افزایش سرمایه و میزان دارایی آنها در زمان برگزاری مجمع فوق‌العاده، از سهامی برخوردار می‌شوند که سهام جایزه خوانده می‌شود.
قابل ذکر است که فروش سهام جایزه صرفا پس از تکمیل فرایند افزایش سرمایه و اضافه شدن سهام جایزه به سبد دارایی افراد ممکن است.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
دارایی شرکت‌ها به طور کلی به دو نوع مشهود و نامشهود قابل تقسیم است. دارایی‌های مشهود، دارایی‌هایی هستند که نمود عینی دارند و به صورت فیزیکی قابل دیدن یا لمس کردن هستند، مانند زمین و ساختمان، تجهیزات و ماشین آلات، مواد اولیه، کالاهای تولید شده و موجودی انبار که بعضی از موارد آن در گذر زمان دچار استهلاک شده و نیاز به بهروزرسانی دارند و از ارزش آنها کاسته می‌شود و بعضی دارایی‌ها مانند زمین و مِلک ممکن است در گذر زمان با افزایش ارزش مواجه شوند.
دارایی‌های نامشهود نیز دارایی‌هایی هستند که قابل‌مشاهده و قابل‌لمس نیستند؛ مواردی مانند علامت تجاری، حق تالیف، ارزش برند، حق امتیاز، پروانه ثبت، جواز کسب، سرقفلی و مانند آن.
در گذر زمان و در شرایط تورمی، ارزش دارایی‌های شرکت تغییر می‌کند و می‌توان گفت دارایی نمایش داده شده در صورت‌های مالی نشان دهنده ارزش واقعی آنها نیست. در چنین شرایطی شرکت می‌تواند دارایی‌های خود را مورد تجدید ارزیابی قرار دهد و افزایش سرمایه خود را از این مسیر محقق نماید. متناسب با افزایش سرمایه از این محل، به سهامداران، سهام جایزه تعلق می‌گیرد.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و وصول مطالبات
هنگامی که شرکت، سود انباشته‌ای نداشته باشد، می‌تواند به منظور افزایش سرمایه از آورده نقدی سهامداران استفاده کند یا نسبت به وصول مطالبات خود از بدهکاران اقدام نماید. در صورت استفاده از آورده نقدی، شرکت برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود، اوراقی را با عنوان حق تقدم سهام منتشر می‌کند و در اختیار سهامداران قرار می‌دهد که تعداد آن متناسب با درصد افزایش افزایش سرمایه و درصد مالکیت هر سهامدار خواهد بود.
در این روش شرکت با دریافت مبلغ اسمیِ حق تقدم از سهامداران، اقدام به افزایش سرمایه می‌کند. سهامداران می‌توانند حق تقدمی که به آنها تعلق گرفته را به فروش برسانند یا با پرداخت ارزش اسمی به مبلغ ۱۰۰۰ ریال به ازای هر سهم در مهلت قانونی اعلام شده به حساب شرکت، حق تقدم تعلق گرفته را به سهم تبدیل کنند.
افزایش سرمایه به روش صرف سهام
اگر شرکتی سهام خود را از طریق پذیره‌نویسی و به دلیل وجود تقاضا در بازار، به قیمتی بیشتر از قیمت اسمی آن به فروش برساند، به میزان اختلاف بین قیمت اسمی و قیمت عرضه، صرف سهام می‌گویند. وجوه بدست آمده از این طریق یا برای توسعه شرکت به حساب اندوخته واریز می‌شود یا در ازای آن به سهامداران سابق، سهام جایزه تعلق می‌گیرد. افزایش سرمایه از محل وجوه فوق را “افزایش سرمایه به روش صرف سهام” می‌خوانند.
اگرچه شرکت می‌تواند سود نقدی بدست آمده را میان سهامداران قبلی تقسیم کند، اما ممکن است در برخی مواقع شرکت ترجیح دهد از طریق افزایش سرمایه به سهامداران قبلی، سهام جدید توزیع کند و متناسب با آن، قیمت سهم نیز کاهش می‌یابد. در واقع تعداد سهام هر سهامدار افزایش پیدا می‌کند، اما ارزش دارایی‌های سهامداران قبلی ثابت می‌ماند.
